Pioneiras I: o exemplo da mestra María del Carmen Dovale Lage

No barrio do Cristo de Couzadoiro,
en 1962

Hai poucas persoas que non coñezan na comarca á mestra María del Carmen Dovale, entre outras cousas porque máis alá da sua valía profesional como docente conducía unha moto desde os anos 60, o que nesa época era moi chamativo para unha muller.

Carmen Dovale ten unha biografía que se desenvolve case toda na nosa comarca, se ben de modo puntual viviría fora. Nace o 24 de agosto de 1931 en Baxás, lugar da parroquia de San Salvador de Couzadoiro, no seo dunha familia de labregos-muiñeiros; é a pequena dunha familia de cinco irmáns.

En Ortigueira, en abril do 1949,
diante do chalet de Segunda Calvo

Empeza a a prender as primeiras letras aos 5 anos na Escola Mixta e Unitaria de San Salvador, casa Anselmo. Aos 11 anos, desgraciadamente, queda orfa de pai. Da escola sae con 14 anos, en setembro de 1945, para facer o Ingreso do Bacharelato na Academia Santa Marta de Ortigueira, rexida polo reverendo D. Jesús Márquez Cortiñas. Ali acode andando ao principio; xa desde o ano seguinte faino en bicicleta, coa que poder regresar a casa as fins de semana.

Ao terminar o bacharelato elemental, incríbese na Escola Normal da Coruña, cursando por libre os estudios de Maxisterio, que eran desde sempre o seu obxectivo, ao tempo que seguía o Bacharelato superior no Instituto Concepción Arenal de Ferrol, do que dependía a Academia Santa Marta. Obtén o título de Mestra de Primeiro Ensino no ano 1952.

Procesión de San Cristovo (1963), presidida
polo reverendo D. Pastor Castro Montero. 

Comeza o seu recorrido profesional facendo substitucións no Baleo (Ortigueira, Freitido (Mañón) e As Encrobas (Cerceda); alí, o 5 de maio de 1955, ten noticias do grave accidente pirotécnico de Couzadoiro, onde morren cinco persoas (véxase o ABC deses días). Máis tarde accede ao posto de Mestra Interina na Casanova e Fonte da Vila (Mañón), e tamén en Corbelle e Mera de Riba (Ortigueira).

En 1960 aproba o concurso-oposición de Mestra de Ensino Primario, sendo o seu primeiro destino -como propietaria provisional- a escola de Xuances, no concello de Xove (Lugo). En 1961, o 11 de xullo -día tráxico da Galerna do Cantábricio- obtén o permiso de circulación e pouco despois compra a súa primeira moto, unha Lambretta (matrícula LU-8559), coa que sería coñecida por toda a comarca

Título de Mestra de Ensino Primario (1952)

Xa como mestra propietaria definitiva ten o seu primeiro destino no Campo do Cabo, en Ourol (Lugo); aao ano seguinte se traslada a Casanova (Mañón), onde exerce sete anos, ata 1969. Seguen despois outros sete anos en Lago (Xove) e dazanove en Loiba (Ortigueira).

Xubílase en 1996 tras máis de catro décadas adicadas ao ensino e á formación de centos de alunos, que a recordan con cariño pola súa valía e o compromiso coa función docente. 
Inicia así unha nova etapa "profesional amateur” con pintura e encaixe de bolillos; actualmente vólcase nun programa de educación medio-ambiental e exposición etnográfica en Baxás (Couzadoiro)

                                           ---------------------------------------

Texto facilitado por Eduardo Dovale Muiños, presidente da asociación de veciños e veciñas de Couzadoiro, e sobriño de María del Carmen Dovale.