Faladoiro en Loiba sobre o Camiño dos Arrieiros e as necrópoles que o deliñan

Bernardo Penabade (esquerda) e Pepe Riola
ao comenzo do acto

O 17 de marzo, a Comunidade de Montes de Loiba tivo a ben organizar un exquisito faladoiro no local social da parroquia. Exquisito polo tema e polos conferenciantes elixidos para desenvolvelo, e exquisito polo chocolate co que agasallaron ós asistentes ó final da xuntanza.

“O camiño dos arrieiros e as necrópoles que o deliñan” foi o tema escollido para pasar unha agradable tarde de domingo entre amigos.

Tomou a palabra Pepe Riola facendo un pequeno prólogo da súa intervención, no que, encirrado por Bernardo Penabade, nos contou como e onde nacera o seu interese pola historia e a arqueoloxía. Todo comezou cun libro que, á temperán idade de 11 anos, tiña o seu mestre en San Adrián, José Rico, “A Comarca do Ortegal no II Milenio antes de Cristo” de Ramón Bascoy. O impacto foi tal no neno que o mestre non dubidou en ofrecerllo coma agasallo, e dende aquela foi o seu compañeiro á hora de calmar, mellor dito, esporear novas inquedanzas. O contacto directo coas terras onde naceu e se criou, terras da Capelada cheas de restos arqueolóxicos, e arrimado a xentes coma Andrés Crespo, Emilio Ramil... fixo o resto para que non dubidara en mergullarse en lecturas de libros e artigos asinados por Ramón Villares, Maciñeira, Bascoy, e mesmo Manuel Murguía. 

Cartaz anunciador do faladoiro
organizado pola Comunidade
de Montes de Loiba

Este autodidacta, coa súa benfeitora retranca, teimou na importancia de deixar os restos arqueolóxicos en mans “dos que saben” pola facilidade coa que se pode danar o que non se coñece para, de seguido, facer unha superficial e práctica descrición dos antigos monumentos funerarios, dos máis coñecidos preto de nós: mámoas, menhires, dolmens, castros, etc. Aproveitou para falar polo miúdo dalgún deles coma é o caso do menhir do Campo da Armada, na Capelada, o cal serviu coma marco divisorio dos límites orixinais das parroquias de Régoa (Cedeira) e San Adrián (Ortigueira). Tamén tivo tempo para nos sinalar o percorrido do Camiño Vello, ou Grande, e hoxe coñecido coma dos Arrieiros, entre As Pontes e o Porto de Bares.

Intervención de Bernardo Penabade
De seguido tomou a palabra o profesor Penabade quen organizou a súa intervención arredor de tres puntos concretos: 

O primeiro versou sobor do percorrido real do Camiño. Se ben sabemos que un extremo é Estaca de Bares (para Bascoy, o comezo, e para Maciñeira, o final), o outro extremo pode ser As Pontes, aínda que hainos que levan o Camiño até Parga (Guitiriz) e incluso até Portugal seguindo o cordal existente. Mais o importante para nós, sen dúbida, son eses 40 ou 50 km que separan As Pontes de Bares.

O segundo punto escollido para falar foi o “tempo do camiño”, ou o que ven sendo o mesmo, de cando é?
Sabemos que está datado nos escritos medievais, mais non debería haber dúbidas do seu uso no neolítico aproveitando o porto natural que de sempre houbo en Bares, tampouco os romanos se instalaron alí por casualidade. O que tamén é certo é o seu uso até 1875, data na que se abriu ó tráfico o ferrocarril Coruña-Palencia, logo desa data tamén fixeron uso do camiño os segadores que ían a Castela ou os quintos para se achegar até Parga.

Vista xeral do público que enchía o auditorio
do Centro Social de Loiba 

O terceiro, definitivo e importante, dos puntos nos que programou o seu faladoiro tiña que ser, coma non, a recuperación ou o coidado deste camiño. Hai argumentos dabondo para recuperalo, aínda que, pola contra, tamén temos os problemas xerados por ter que poñer de acordo a tres concellos (Mañón, Ortigueira e As Pontes) ó que hai que engadir a Deputación e a Xunta. Mais o que se faga, ten que se facer con sentidiño, no caso contrario é mellor deixalo coma está e coma sempre o lembramos. Abondan exemplos de malas actuacións tendo ás administracións coma protagonistas. É unha riqueza patrimonial que fica mellor nun estado de hibernación que facendo unha intervención desastrosa e sen volta atrás. O primeiro paso, sen dúbida, podería pasar por unha simple roza e unha sinxela sinalización para poder camiñalo e coñecelo mellor. Hai tempo para pensar e que hai que facer, sen obras ó chou.
Coma remate, Bernardo aproveitou o faladoiro para deixar caer á Asociación anfitriona tres temas nos que debería incidir e pescudar: O cemiterio de Loiba, arranxar as débedas que a bisbarra ten con Antón Castelo Santaballa, e botar man de Tucho Calvo coma o mellor axudante para recuperar a historia da parroquia.

-----------------

Texto: Manel Bouzamayor
Fotos: David Rodríguez Morado