8º Obradoiro de fotografía documental de rúa del festival de Ortigueira, organizado por Galioart

Carlos Suárez

Este año era un Festival del Mundo Celta especial, en este 2025 se cumplen 50 años desde la formación de la Escola de Gaitas de Ortigueira y la programación del festival tenía en cuenta esta situación, dándole un especial protagonismo a dicha agrupación. El concierto del viernes en el escenario principal y el pasacalles del domingo fueron muy emotivos y estuvieron llenos de gente, la explanada de la Alameda y las aceras de toda la villa eran un hervidero de gente, muchos de ellos emocionados con lágrimas y vítores. Unos 150 componentes formaban en la Escola de Gaitas este año, algunos llevaban más de 40 años sin tocar y cogían sus instrumentos de nuevo para esta celebración, al mando los cuatro directores, Xabier, César, Javier y Rodrigo.

Aurora 02

Como excomponente de la Escola hace más de 30 años, podría haber estado con mis compañeros, pero un año más me tocaba estar en la organización del 8º Obradoiro de Fotografía, que desde Galioart organizamos todos los festivales desde 2016. Para nosotros era un año especial también al impartir el obradoiro por primera vez una mujer, María Moldes, 

Jesús

fotógrafa gallega, con una visión muy particular y con gran proyección incluso fuera de las fronteras de nuestro país, actualmente exponiendo para la campaña de Polaroid en Nueva York y con un trabajo reciente realizado en México. Desde la primera conversación telefónica con María, sabía que era alguien especial y todos los participantes quedamos encantados con ella y su manera de trabajar y compartir. María Moldes pasa a ser una persona muy querida por todos nosotros y para mí la voz que sonríe.

Como en todos los talleres, ofrecemos al docente la posibilidad de elegir una temática u enfoque determinado según lo hecho ya anteriormente y tratamos que nuestros obradoiros puedan resultar atractivos para gente que quiera disfrutar de nuestro festival nuevamente, evitando planteamientos iguales en años consecutivos. Así, este año, las primeras siete plazas se cubrieron en pocos días con participantes del año pasado, el resto costó más, no es fácil entender lo que pasa en estos talleres, pero la energía del festival impregna lo que pasa en Ortigueira durante el festival y los talleres son muy especiales.

Juanma Pérez

María

María tituló a este taller Fotocaníbal, toda una declaración de intenciones. Según sus propias palabras se trataba de “fluir en el caos utilizándolo para encontrar extrañamiento, surrealismo, retranca o lo que lleves en la cabeza para encontrar un discurso propio a partir de las realidades del festival”.  La cuestión aquí era juntar lo que 13 participantes llevaban en la cabeza y construir un relato coherente en forma de fotolibro; es un gran desafío editar material conjunto con distintas miradas y conseguir un resultado coherente, y, sin estar del todo finalizado, parece que lo hemos conseguido.

El antiguo matadero donde Galioart desarrolla sus actividades volvió a estar lleno de vida este fin de semana y no fue hasta el domingo a la 1:30 de la madrugada cuando se cerraron las puertas, para llegar a tiempo de escuchar las últimas canciones del grupo BREO. 

Noemi Álvarez

Mónica

Mercedes

Es difícil elegir entre nuestros talleres, todos han sido especiales para nosotros, pero este tuvo una magia que yo atribuyo a quien lo impartió. El festival tiene algo especial que para mí va vinculado a la buena predisposición con la que viene la gente y vivirlo detrás de la cámara es un auténtico lujo, pudiendo vivir y compartir con los asistentes al festival cantidad de situaciones y conversaciones.

Esta convivencia intensa de 2 días y medio deja a los participantes exhaustos físicamente, pero recargados mentalmente por una temporada «corpo desfeito e alma chea». De esta convivencia surgen muchas amistades o se consolidan otras, ya hay quien ha proclamado que para el año no faltará a esta cita anual para vivir el festival y la fotografía documental desde la pasión.

Daniel Muñiz

Cualquier proyecto requiere del apoyo y participación de muchos y en este siempre hay gente por detrás que posibilita y facilita las cosas, lo que permite que este taller se haga cada vez más atractivo.

1 – Agradecer a todos y cada uno de los participantes vuestra asistencia, confianza, tiempo y buena predisposición. Como os dije el primer día, sin vosotros este obradoiro no sería posible. 

Paula

2 – No quiero dejar de agradecer a los casi 65 participantes durante estas 8 ediciones, así como a los docentes Alberte A. Pereira, Xulio Villarino, Tono Arias, Eutropio Rodriguez, Brais Lorenzo y Jota Barros que fuisteis fundamentales para llegar a este punto. 

3- Gracias a todos los que desinteresadamente colaboran en la difusión del taller a través de los distintos medios, redes sociales, páginas web, y al más importante de todos, el boca a boca. Hubo una intensa colaboración de los participantes en el obradoiro de 2024, así como de los medios de comunicación del festival de Ortigueira, Clavoardiendo, Diario de Ferrol o La Voz de Galicia por darle repercusión a nuestro taller. También a aquellos que nos aupan y apoyan para sacar energía de donde sea posible y seguir con esta actividad. Una participante que este año no pudo venir me animaba a seguir hasta que alguna de mis hijas estuviese presente en alguno.

4 – Gracias a Elisardo de Comunicación por su ayuda y facilidades en las gestiones de pases y otros asuntos en estos días.

Pilar

5 – Gracias al alcalde Valentín Calvín, por su asistencia y tiempo dedicado a hablar con nosotros el domingo en el cierre del taller, agradecemos su implicación en hacer que las cosas fluyan mejor y el ánimo que siempre nos ofrece. 

6 – Gracias a Francisco Javier Martínez Prieto, párroco de Ortigueira, porque siempre está para lo que haga falta.

7 – Gracias a María Moldes, la voz que sonríe, que desde el minuto cero con esta propuesta siempre fue constructiva y animosa con este proyecto. Se nota que vive la fotografía con pasión, siendo fácil así que la trasladase a todo el grupo en el desarrollo del taller, destacando a su vez la sencillez con la que trató al grupo. Alguna participante veterana destacaba su cercanía, comportándose como una compañera más, compartió alojamiento con otros participantes, lo que ayudó a crear un mayor vínculo.

Rosa

8 – Gracias a Bandia Ribeira, fotógrafa documental de As Pontes y figura importante del documentalismo moderno. María la llamó para que viniese hasta el taller en la tarde del domingo, colaborando en la selección de imágenes. Esto permitió agilizar todo el proceso, a nosotros nos parece muy bonito y es motivo de orgullo que se una gente del mundo fotográfico interesada por ver como son estos talleres.

Uxía

9 – Gracias a todos los que en Galioart limpian, ordenan, mantienen el local y la asociación todos los días por AMOR AL ARTE, en especial a Diego Pérez Dopico y a mi familia que siempre me acompañan con gran ilusión y ganas de dejar este espacio lo mejor posible para recibir a l@s participantes, además siempre estoy ausente para ellos en estos días. Gracias por el trabajo y vuestro tiempo antes, durante y después del taller, somos pocos, pero hacemos cosas importantes.

Seguimos trabajando para realizar aquello que nos apasiona, porque es impagable la atmósfera que se genera en estos talleres y que hace feliz a unos cuantos por unos días. De momento la intención es llegar al décimo obradoiro, y aunque por momentos cueste, ya queda menos. 

Podéis seguirnos en nuestra página web donde hay un apartado específico para este taller o en el grupo de Facebook e Instagram Galioart.

 

 

 

O Museo Etnográfico Monte Caxado de As Pontes presenta un caderno dedicado á emigración no seu 40º aniversario

 

Cabeceira do acto, con Elena López, concelleira de Turismo,
Guillermo Baamonde, colaborador do novo libro,
e José María López Ferro, director do Museo Etnográfico

O Museo Etnográfico Monte Caxado de As Pontes presentou o pasado 11 de xullo un novo caderno do Museo, que fai o número 7 da colección, dedicado á "Emigración na comarca". Faino, como é habitual, antes das Festas do Carme, patroa da vila (un patronato curioso, por certo, xa que a virxe do Carme é patroa dos mariñeiros, mentras que As Pontes carece de costa e se sitúa no interior do territorio, pero esa é outra historia...).

O acto tivo lugar ao aire libre, na praza da Igrexa, onde esta situada o Museo, no centro histórico da localidade, e contou cunha nutrida asistencia do público que quería escoitar a José María López Ferro, autor da nova publicación, e que é ao tempo director do Museo e Cronista Oficial de As Pontes desde 2022.

Iniciouse o encontro cun breve parlamento de Elena López, concelleira de Turismo da localidade, que con palabras afectuosas felicitou ao autor, e que deu paso enseguida a Guillermo Baamonde, amigo do director do Museo, que relatou a experiencia da súa vida como emigrante: os seus pais, naturais de Xermade, emigraran a Cuba a principios dos anos 50, e alí naceu el en 1957, pero trala chegada de Fidel Castro ao poder, decidiron voltar, cando el tiña apenas 7 anos; un retorno difícil, drástico, pois comportaba deixar a perla das Antillas, a calor, os adiantos da vida moderna (televisión na casa, autos, grandes armacéns...) para voltar a Lousada de Abaixo, unha pequena aldea do concello de Xermade, atrasada e con pobreza, fría e con abundante neve no inverno.

Panorámica do público na praza da Igrexa das Pontes

É a historia de moitos emigrantes, como lembraría xa José María, o director do museo, pois se ben o chamativo, o que aparece nos libros, é o emigrante retornado rico, esa vision non sempre é a maioritaria. José María lembrou aos centos, miles en realidade, de ponteses que desde mediados do XIX marcharon a América —Cuba, principalmente— para mellorar a súa vida. Louvou a xenerosidade daqueles homes, que se decataron da importancia da educación —moitos deles apenas sabían ler e escribir— e constituíron sociedades como a "Sociedad de Instrucción Naturales del Ayuntamiento de Puentes de García Rodríguez", que aínda segue existindo, federada con outras moitas galegas, e que en 2012 celebrou o seu centenario... se ben con grandes dificultades económicas para a súa supervivencia.

40 aniversario do Museo

José María lembrou que este ano 2025 se celebra o 40 aniversario do museo, que xurdiu por unha iniciativa súa no colexio público pontés Monte Casado, onde el traballada como mestre, no curso escolar 1984-1985. Con constancia, decisión e apoio das administración públicas —concello e deputación— o museo é hoxe unha realidade viva, onde se gardan máis de 4.500 pezas (a exposición, como é natural, é máis limitada, por razons de espazo), máis de 3.000 fotografías antigas e outros 2.700 documentos.

Xosé María Ferro Formoso,
autor de Terror mortis

López Ferro fixo un resume das actividades que se desenvolveron neste 40º aniversario, entre eles charlas en centros educativos (que evocou con nostalxia, pois xa leva 11 anos xubilado, pero tamén asumido o paso dos anos, momento no que contou algunha simpática anécdota), a presentación do libro Terror mortis, unha novela do seu fillo Xosé María Ferro Formoso que recrea un suceso de misterio das Pontes no séc. XIX, e que pode adquirirse online. 

Falou tamén con nostalxia de amigos xa desaparecidos, algúns dos cales colaboraron no museo, pero outros simplemente eran amigos cos que conversaba de tempos pasados, unha fonte informativa tamén de moito valor.

Caderno A emigracion na comarca

Como dicíamos, esta nova publicación, publicada con axuda da deputación coruñesa, recolle en 94 páxinas tamaño folio un estudo sobre a emigración: causas xerais e consecuencias deste suceso histórico, os diferentes destinos dos emigrantes ponteses (tanto a emigración ultramariña, como a outras partes do Estado, como a Castela e Extremadura a labores agrícolas), e un apartado especial dedicado a Cuba.

López Ferro faino desde algo coñecido, pois os seus propios avós paternos foron emigrantes en Cuba. Para non restrinxir o libro ás súas propias experiencias, o texto inclue testemuños de outros emigrantes, en Cuba, noutras partes de España e tamén de Europa.

Ao rematar o acto, os asistentes foron obsequiados cun exemplar da publicación.

Réstanos unicamente, felicitar a José María López Ferro polo seu traballo constante como director e mantedor do Museo Etnografico Monte Caxado, exemplo do bo facer e de altruísmo polo ben de todos. Parabéns!

---------------  

Fotografías: Facebook de Mundito Carballo Durán

Texto: Xosé María Torres

Carlos Breixo, 10 anos de Cronista Oficial de Ortigueira

 O 4 de abril de 2015 o historiador Carlos Breixo Rodriguez tomaba posesión do cargo de Cronista Oficial do Moi Nobre Concello de Ortigueira.

O expediente iniciárase o 27 de febreiro dese ano por unha providencia da alcaldía, desempeñada por Rafael Girón Martínez (alcalde entre 2007 e 2015), en aplicación do Regulamento de Honras e Distincións vixente do concello.

Como resultado da proposta, o nomeamento fora acordado, por unanimidade, polo pleno da corporación ortigueiresa en sesión celebrada o 11 de marzo de 2015, que aprobaba o ditame da Comisión Informativa de Asuntos Xerais do concello no que propoñían designar a Xosé Carlos Breixo Rodríguez para tal posto en base aos seus méritos. Nese acordo indicábase que “deberá aceptar expresamente, ante a Alcaldía, nun acto público e nun prazo máximo de 15 días o devandito nomeamento, do que levantará a correspondente acta…”

Carlos Breixo con Rafael Girón,
no despacho da Alcaldia
asinando a aceptación do posto

Finalmente, o 4 de abril de 2015, sábado, ás 12.00 h asina no despacho da alcaldía a acta na que acepta o nomeamento, e pouco despois celebrábase no teatro de Beneficencia, o que foi designado como “Acto oficial de entrega do nomeamento de Cronista Oficial do concello de Ortigueira a Xosé Carlos Breixo Rodríguez”.

O acto contou, como é habitual nestes eventos protocolarios, coa participación dun encargado de louvar os méritos, neste caso do profesor Vicente Peña Saavedra, amigo persoal do novo Cronista, e natural como él da parroquia de San Claudio. O profesor Peña leu con brillante elocuencia unha extensa laudatio salientando detalles persoais do homenaxeado, así como os traballos que o novo Cronista publicara. Na súa resposta, Carlos Breixo describiu as características do posto de Cronista Oficial, lembrando aos seus predecesores no cargo, Federico Maciñeira e Pardo de Lama, Julio Dávila Díaz e Laureano Álvarez Martínez.

Carlos Breixo lucindo xa a medalla de Cronista Oficial,
entre o profesor Vicente Peña e o alcalde Rafael Girón,
no acto celebrado no teatro de Beneficencia

Entre o público que ateigaba a sala estaban os cronistas oficiais de Cedeira, Rafael Usero, e o de Viveiro, Carlos Nuevo Cal, así como outras persoas destacadas da cultura de Ortigueira como Narciso Luaces Pardo, fundador —coa súa muller Herminia Covelo— do Mueso Etnográfico de Meixido.

Características do posto de Cronista

O posto de Cronista Oficial presenta, entre outras, varias características:

- Será desempeñado a título gratuito, isto é,  o designado non recibe remuneracion algunha do Concello.

- Conleva a obriga de emitir os informes que se lle requiran desde o Concello en relación coa Cultura, Patrimonio e a Historia do noso territorio.

- Conleva, asimismo, a obriga de tomar nota dos acontecementos culturais que se desenvolvan ao longo do tempo na zona para elaborar, se procede, unha memoria desas actividades.

O Cronista Oficial ten á sua disposicion un despacho habilitado nos locais da Biblioteca e Arquivo Municipal de Ortigueira.

Traballos publicados

Cumpridos 10 anos desde aquelas datas,  Carlos Breixo segue contribuíndo ao coñecemento e estudo da Cultura e Patrimonio do concello, participando en charlas e conferencias relativas a diferentes ámbitos temáticos, e publicando traballos en revistas. Neste caso, cabe citar a súa participación na revista Terras do Ortegal, onde ten publicado varios traballos que reseñamos:

-       Nº 1 (2014): “Don Federico Maciñeira e don Julio Dávila. Unha relación de amizade exemplar”. Páxs. 115- 158.

-       Nº 3 (2016): “A xénese da vila de Santa Marta de Ortigueira e outros asuntos”. Páxs. 163-204.

-       Nº 5 (2018): “Orixes da asistencia hospitalaria en Ortigueira. Peregrinos a San Andrés e Compostela”. Páxs. 51-78.

-       Nº 7 (2020): “A presenza do apelido Rebollar nas terras de Ortigueira”. Páxs. 187-217.

Tamén colaborou no libro “Homenaxe a Narciso Luaces Pardo. O infatigable compromiso coa terra”, publicado por Terras do Ortegal en 2018 co capítulo titulado “Narciso Luaces Pardo, o home do seu tempo” (páxs. 53-89).

Ademáis diso ten participado en varios actos promovidos por Terras do Ortegal (como os de reivindación do paso do Camiño de Santiago polas nosas terras), así como en varios de presentación de diversos números da nosa revista en diferentes concellos da bisbarra.

Carlos Breixo co pergamiño de nomeamento,
entre o notario Federico Maciñeira Teijeiro
e Rafael Usero, Cronista Oficial de Cedeira 

Por outro lado ten colaborado na revista Hume, de As Pontes, da que é o colaborador máis asiduo, con traballos sobre a historia desa localidade, pero nos que as referencias a Ortigueira e o Ortegal son constantes.

Como exemplo, referenciamos os trabalhos incluídos nas últimas dúas revistas:

• Revista Hume 17 (2025), en prensa:

"O partido xudicial de Santa Marta de Ortigueira e o concello das Pontes. Unha selección de apuntamentos históricos variados".

 

• Revista Hume 16 (2024):

"Documentando o Camiño Francés ao seu paso polos lugares de Cheiván e San Antonio da Pena Eiriz, pertencentes á parroquia de Santa María de Vilavella, na antiga xurisdición da Vila das Pontes de García Rodríguez, e a súa relación coa Graña de Goente, e coa de San Miguel de Mera en San Xoán de Ínsua".

Os restantes traballos de Breixo en Hume, Cátedra e Estudios Mindonienses, 16 en total, poden consultarse aquí.

 

Web do concello de Ortigueira

Na web do concello de Ortigueira, no apartado “A Nosa Historia” hai unha sección titulada “Cronista Oficial”, na que se enumeran algúns traballos, aos que se pode acceder de forma completa.

• 2024: Revista Hume historia nº 16. "Documentando o Camiño Francés".
• 2018. Revista Hume historia nº 11. "A importancia do territorio na antiga rede viaria".
• 2016. Revista Hume historia nº 9. "A vila das Pontes e algunhas parroquias da súa xurisdicción".
• 2015, "Unha revisión da viaxe de Ourense a Santo Andrés de Teixido". AELGA.
• 2006. "Estudos Mindonienses nº 22. "Apuntamentos históricos sobre a parroquia de Santa María da Pedra pertencente ao antigo arciprestado de Arrós".
• 2006. "Cátedra, revista eumesa de estudos nº 13. "Fundación do vínculo e morgado da casa de San Sadurniño".
• 2005. "Cátedra, revista Eumesa de estudos n º 12. "Un exemplo da mobilidade familiar nos séculos XV e XVI".
• "O Camiño Francés ao seu paso polo Ortegal"

Por último, felicitamos a Carlos por este décimo aniversario do seu nomeamento como Cronista Oficial de Ortigueira, animándoo a seguir traballando pola Cultura, o Patrimonio e a Historia da nosa comarca.

--------------------- 

O Xeoparque Costa Quebrada, en Cantabria, declarado Xeoparque Mundial da Unesco

O Xeoparque Costa Quebrada, un gran espazo natural que se extende polo litoral de oito municipios de Cantabria, foi designado onte, 11 de abril de 2025, Xeoparque Mundial da UNESCO polo Concello Executivo da Unesco, segundo anunciou a última hora da noite o Embaixador de España ante a Unesco, Miquel Iceta.

Este xeoparque comprende os territorios dos municipios de Santander, Camargo, Santa Cruz de Bezana, Piélagos, Miengo, Polanco, Suances e Santillana del Mar

O nomeamento era o último paso que quedaba trala visita dos avaliadores da Unesco á zona, que resultou positiva, e  tras ser declarado en setembro do ano pasado 2024 apto polo Consello Mundial de Xeoparques.

Únese así á Rede española de Xeoparques, composta ata agora por 17 territorios, entre eles os dous galegos: Xeoparque Montañas do Courel e o noso Xeoparque de Cabo Ortegal.

Contratación dos postos de xerencia e técnico/a en xeoloxía para o xeoparque Cabo Ortegal

Aproveitamos para difundir as últimas noticias relacionadas co noso xeoparque, que pasan pola cobertura de dous postos de traballo para a xestión do noso xeoparque.

As prazas foron convocadas pola asociación xestora do xeoparque

a mediados de xuño de 2024, e pasados 10 meses desde entón, seguen sen cubrirse, nun proceso sorprendente pola súa lentitude.

Praza de xerencia

En canto á praza de xerente, o pasado 9 de abril difundíase o resultado da segunda fase do proceso de selección (un exame), co resultado seguinte:

Quedan aínda unha proba de idiomas e unha entrevista persoal que agardamos rematen canto antes.

Praza de técnico/a en Xeoloxía

Lamentablemente, a praza de técnico/a en Xeoloxía ten un retraso aínda maior, pois, dacordo coas noticias difundidas pola entidades xestora, só se publicou, con data 6.11.24, a lista de admitidos e excluidos para o proceso, co resultado dun único candidato admitido:

Curiosamente, a pesar de existir só un candidato admitido, aínda non se fixo, ou non se publicou, a valoración de méritos pasados 5 meses desde entón, e non hai datos sobre se tivo lugar a proba específica nin a de idiomas nin a entrevista final, algo incomprensible.

En conxunto, somos conscientes da importancia de efectuar hoxe calquera proceso de selección de persoal coas máximas garantías de rigor e transparencia, pero resulta incomprensible a lentitude; todo iso cando o Xeoparque ten recursos abundantes —que outros xeoparques miran con envexa— resultado do patrocinio directo por parte da Deputación da Coruña e do apoio da mesma na búsqueda doutros ingresos.

Debe rematar xa este proceso de cobertura do persoal, pois o Xeoparque Cabo Ortegal ten a obriga de poñerse a traballar para difundir a riqueza xeolóxica que atesoura, legado polo que foi declarado Xeoparque Mundial da Unesco en maio de 2023, hai xa 2 anos.

A lúnula de Cerdido: Lilio e Minia

Cruceiro dos Casás
antes de ser cambiado
de emprazamento

            

Lilio, máis coñecido polo Saudador, era o sétimo fillo varón do señor do Castro, a súa avoa soubo dende o momento que naceu que ía ser un rapaz diferente, pois no ceo da boca, no padal,  presentaba claramente unha cruz, ademais era sábado de gloria, unha circunstancia que aínda lle ía dar máis poder sanador, gozando a súa saliva de especiais virtudes menciñeiras tamén ía poder sandar con só empregar o alento, un privilexio chamado Roda de Santa Catarina, que se manifesta alentando sobre un pedazo de pantrigo e dándollo de comer ao enfermo, ou mollando co seu cuspe os párpados do doente mentres se recita unha ladaíña: «Polo poder que Deus ten e da Virxe María. Amén».

Minia era filla do muiñeiro da Bouza, gustaba a moza de cabelo rubio pasear polos Casás, abrazar as árbores e escoitar o canto dos paxaros. Orfa de nai, aprendeu dende moi nena e percibir o silencio da fraga e o falar do río, pero tamén a esconderse cando ollaba presenza humana, xa que a tiñan por meiga e máis dunha vez tivera que empregar as súas facultades para que non mancasen o seu corazón. Vestía de branco  cunha grilanda de flores arredor da fronte, brincaba lizgaira coma se fora unha fada que coñecía cada recuncho do lugar.

Chegado o día do solsticio de verán, a noite de San Xoán, máxica por excelencia, Minia deu en facer tódolos rituais coñecidos. A tardiña recolleu follas e flores de romeu, herba luísa, xesta, fiúncho, rosas e malvas que  botou nunha palangana chea de auga do río Pontellas. Deixaríaa toda a noite ao sereno para que as plantas se purificasen co orballo e lavaría a cara pola mañá con aquela mestura aromática. Co bieiteiro, a matricaria e o loureiro fixo un ramallo que colgou na porta da casa para espantar as bruxas.

Na aira preparou un foleón, con palla argallou un boneco que sentou nunha cadeira rota envolto nunha saca de fariña cun sombreiro verde; buscou un camisón vello para queimar na pallugada e escribiu nunha lousa o nome do rapaz do que estaba namorada: Lilio.

            

Ben sabía que o amor entre os dous era imposible, el era de alcurnia e ela unha extravagante moza á que tiñan por tola, mais gardaba un segredo herdado dos seus devanceiros e non dubidaría en despexar o misterio se os feitizos preparados non acadaban o seu fin. Desexaba ser feliz.

            

Río  Pontellas (Cerdido)

Aínda non despuntara o día cando chegou á igrexa de San Martiño, mirou para o escudo dos marqueses de Andrade  e recitou sen trabucarse:

O día de San Xoán, neniña vaite lavar e beber auga do paxaro pouco antes do sol raiar. Irás ao rente do día a auga fresca catar, a auga do paxariño que amor che vai dar. Corre mulleriña, vaite lavar, que xa está a fonte limpa, cor de cereixa che ten que dar.

 

 Sabido é que a auga do paxariño é a que bebe o merlo cando xorde a aurora e voa veloz ata o niño para ofrecerlle á súa femia a primeira cereixa roxa da tempada. A máis saborosa.

Minia non buscou unha cereixa senón un trevo de catro follas, herba dos encantos que posúe a rara virtude de que ao botala no río camiña contra corrente. Un herba que coñecen moi ben as andoriñas, que a levan ata o seu niño para que os ovos non goren. Atopouna de camiño, preto dun felgo de dúas gallas que cortou polo pé. Daba boa sorte.

Escudo dos Andrade
na igrexa de San Martiño

Pola súa banda Lilio, que tiña pensado saír de troula saltar as fogueiras cos seus amigos, pasou a noite  na casa, xunto da avoa que non se atopaba ben. Déralle un mareo pola tarde e ningunha das prácticas do Saudador, nin a do pan, nin a do cuspe, lograron melloría. A terra chama por min, vai buscar as flores de santo Eutelo e amortállame con elas no peto, díxolle a vella pouco antes de expirar cos ollos abertos, ollando un mundo imposible que deixaba cheo de guerras e maldade. No caixón do escritorio está a túa dote, coida de que nunca se perda, dende tempos inmemoriais pertence á nosa familia. Sen crer o que estaba ollando, coa lúnula resplandecendo na súa man, saíu na percura do cinamomo. 

Diante do cruceiro de toelo de san Xoan dos Casás, que aínda non cambiaran de sitio, atopáronse. El viña montado nun cabalo branco, ela ía en bicicleta. Sobraron as palabras. Falaron os ollos. Baixo a imaxe da Virxe das Dores que viste túnica e manto prodúxose unha vez máis o milagre do amor.

O embruxo e a herba de namorar pillada en santo André de Teixido unha tarde de brétema que Minia lle meteu no peto, fixo o resto. O sol quentaba os corpos espidos. A preciosa lúnula de ouro lucía agora no seu pectoral como símbolo da natureza cíclica da vida e para protexela de todo mal.

Victorino Novo fixo un debuxo
da peza no ano 1883

No ano 1867 Leandro de Saralegui Medina escribía do achado do tesouro no seu traballo dos estudos sobre a época céltica en Galicia,  da que Cuevillas daba conta no 1953:

 

Aparece un gravado que reproduce un obxecto en forma creciente con indicación de dúas medias cañas marxinais e rematado nunha especie de perillas. Debaixo do grabado di: Torques de ouro atopado nas inmediacións dun "barrow" (mámoa), en San Martín de Cerdido e que deu lugar a un sumario que foi instruído en Ferrol no ano 1840 para averiguar a súa procedencia.

 

Así pois a finísima xoia de incalculable valor que un labrego atopara no ano 1840 mentres cavaba no castro non estaba perdida, como crían as xentes do lugar. Sempre estivo a bo recaudo no pazo de Cerdido, pasando misteriosamente de xeración en xeración ata tempos presentes. Agora pertencía a Minia.

Os noivos casaron polo rito celta na festa de Lugnasad, na praia da Magdalena de Cedeira, baixo a crecente lúa de agosto, prometendo que o primeiro bocado de pan e o primeiro sorbo de viño sería sempre de un para o outro, xurando honrarse por derriba de todo. Logo, cantando os seus nomes na escuridade da noite, adentráronse nas augas e nunca máis se soubo deles. Unha vez máis o sortilexio da lúnula fixo o seu traballo. Volvía estar desaparecida.

                                                                                   

Luli Dopico 

 

 Nota:  Sobre o debuxo da peza feito en 1883, di Vitorino Novo:

Un objeto de oro hallado en 1840 en las ramificaciones de un castro en San Martín de Cerdido. Trátase de un aro de oro especie de torque o collar céltico. Fue encontrado por un labrador al cultivar en las proximidades de un castro. Cuando intentó venderlo llamó la atención por su valor intrínseco y se formó una causa que se falló en la Audiencia de Coruña en 1844.

 

    Fotos:    Amalia Díaz Rodríguez