Lembranza do mitin de Castelao en Ponte Mera en 1935

 

Exposición en Ortigueira.
Cartaz
de Diego Pérez Dopico

CONMEMORACIÓN DO 75 CABODANO DE CASTELAO

 

Lembranza do mitin de Castelao en Ponte Mera en 1935

Domingo, 13 de outubro 1935

La Voz de Ortigueira recolle o sonado mitin en Mera, no Campo da Feira, de propaganda galeguista, a cargo dos exdeputados das Cortes Constituíntes, don Alfonso Rodríguez Castelao, don Antonio Vilar Ponte e don Ramón Suárez Picallo. Este mitin, reseñado como «Propaganda Política», non é do agrado de LVO, que o conta así: 

Circulan varios rumores en canto aos motivos da organización. Uns din que se debe a certa cantidade de diñeiro que deu determinada persoa a fin de que elementos novos abrisen unha brecha nas filas Pitistas do distrito e outros opinan que é unha campaña pro consecución dun Concello en Mera. Os señores Suárez Picallo e Castelao estiveron acompañados polo señor Casariego e o señor Lema. Hai diversas opinións en canto a cantidade de público alí reunido, cremos, tendo en conta a parte do campo ocupada, que serían 500 persoas. Os inimigos políticos dos Pitistas, (que se din dereitistas) saíron  defraudados, porque agardaban oír o que non oíron e escoitaron uns aplausos vigorosos que subliñaban conceptos que eles non desexaban oír. Tamén esperaban que tan cualificados oradores demostrasen a conveniencia práctica e económica da implantación do tinglado rexionalista nesta rexión galega. 

Antón Vilar Ponte, farmacéutico
e xornalista natural de Viveiro,
que participou no mitin de Mera

Nada novo dixeron, máis que as consabidas frases de relumbrón.  Outros, os gullonistas, saíron avergoñados ao escoitar frases contra o caciquismo que eles mesmos representan e desexan restaurar no distrito. Nosoutros, informadores imparciais, non facemos máis que transcribir os comentarios escoitados. Por hoxe, punto final.

O pai de Antonio Rivera Losada
coa súa muller Elvira
e dous fillos, Remedios e Antonio

 

Conversacións con Antonio Rivera Losada

Un xove Antonio de 15 anos e seu irmán foron recoller a Xubia a Castelao, que logo do mitin iría ata a súa casa de Mera. Aínda que LVO  non o recolle, estiveron no mitin don Víctor Casas e o señor Gómez Román, sendo presentados por don Alfredo Rebollar de Izquierda Republicana, ante a bandeira galega e a tricolor republicana. “O Comité Galeguista que se está constituíndo en Santiago de Mera, unha Mocidade Galeguista, estará formado polo rapaz D. A. Malde Cobelo e o secretario, D. A. Rivera.

O escritor Antonio Rivera
na Biblioteca Municipal de Ortigueira
(Foto de Álvaro Fernández Polo

 

Castelao en Viveiro e na Ponte Mera

Fragmento dun artigo publicado en El Heraldo de Viveiro o 17 de xaneiro de 2025, recollendo a Crónica escrita por Manuel Bermúdez, testemuña directa que acompañou a Castelao cando estivo en Viveiro  nun acto celebrado polo Partido Galeguista, cos irmáns Vilar Ponte para homenaxear a Pérez Lugrís, e que logo volvería a velo en Ponte Mera, invitado polos partidos onde se centraron todos os comités republicanos.

Foi un éxito rotundo. Por aquelas terras ortigueiresas nunca oíran falar na nosa ilustre lingua vernácula, e foi notoria a presenza de Castelao, o máis grande debuxante de Galicia, investigador da historia, escritor inconfundible. A súa obra titulada Sempre en Galiza, debería ser o breviario dos galegos.

Separata de La Voz de Ortigueira
editada pola imprenta Fojo.
Autor Anxel Rosende

Un día diferente, separata de La Voz de Ortigueira. Castelao nas terras do Ortegal.

Nun opúsculo editado pola imprenta Fojo en 1990, Anxel M. Rosende recolle varias crónicas interesantísimas sobre “a vida social dos orteganos (1891-1931)”.  Entre elas escribe sobre o mitin do Partido Galeguista en Ponte Mera ante tres mil persoas, segundo A Nosa Terra.

O acto deu comezo ás catro da tarde, os oradores, Victor Casas, Antón Vilar Ponte, Suárez Picallo e Gómez Román acompañaron a Castelao e falaron dende un palco feito adrede engalanado con bandeiras galegas e republicanas. Foron presentados polo que sería alcalde de Ortigueira Alfredo Rebollar. Pouco tempo despois o galeguismo organizábase na comarca.

 

Exposición no Concello: DE ROSALÍA A CASTELAO

Con motivo da conmemoración do 75 aniversario do pasamento do ilustre tribuno, organizada pola concellería de Cultura de Ortigueira, en febreiro abriuse unha exposición na que se pode ver e ler con detalle os artigos e documentos de referencia. 

------------

Texto: Luli Dopico

Unha versión en castelan deste artigo foi publicada no semanario La Voz de Ortigueira do 14-02-2025

 

 

O Xeoparque de cabo Ortegal avanza na cobertura de 2 postos de traballo

O faro de Cabo Ortegal, un dos emblemas do Xeoparque
(foto: Xeoparque)

Como moita xente sabe, o Xeoparque de cabo Ortegal, formado polos 7 concellos da zona integrados: Cariño, Cedeira, Cerdido, Moeche, Ortigueira, San Sadurniño e Valdoviño, foi recoñecido Xeoparque Mundial pola UNESCO o 24 de maio de 2023. Trátase do segundo xeoparque galego, pois hai outro, designado xa hai 5 anos, o Xeoparque Montañas do Courel.

Desde o recoñecemnento, o noso xeoparque prosegue facendo actividades (xornadas de estudo, visitas xeolóxicas...), á espera da cobertura de 2 postos de traballo convocados pola Asociación Xestora do Xeoparque, que preside na actualidade Pablo Moreda, alcalde de Cedeira.

 

Os 2 postos de traballo ofertados pola Asociación Xestora do Xeoparque son:

-             - 1 de xerencia

-             - 1 técnico/a en Xeoloxía

As prazas foron convocadas xa antes do verán, e recentemente foron publicadas as listas definitivas de persoas admitidas e excluídas no proceso de selección. Como pode verse nas imaxes que acompañamos, para o posto de xerencia foron admitidas 10 candidaturas, mentras que para o posto de xeólogo/a, só se admitíu a 1 persoa.

Nas próximas semanas terán lugar as diferentes probas nas que consiste o proceso de selección, dacordo coas bases publicadas no seu día e o ritmo que marque o tribunal seleccionador.

Admitidos para a praza de xeólogo/a

Como é coñecido, Terras do Ortegal seguiu con moito interese e apoiou desde un principio a proposta de Xeoparque (de feito foi, que se saiba, a única entidade que fixo alegacións á Memoria da candidatura), e na actualidade está recoñecida como Entidade Amiga do Xeoparque Cabo Ortegal.

Lentitude do proceso de selección

Somos conscientes das dificultades de poñer en marcha un proceso de selección que debe recibir o visto bó de cada un dos sete concellos (afectados en varios deles polos cambios acaecidos tralas elecións municipais o 28 de maio de 2023, pouco despois do recoñecemento pola UNESCO), pero a realidade é que a lentidade é notoria: pasado 1 ano e medio desde a designación como xeoparque o proceso de selección está aínda nos seus comezos.

Admitidos para a praza de xerencia

Tamén chama a atención que o tribunal ou comisión seleccionadora do posto de xeólogo/a esté compostos por 6 alcaldes/esas e concelleiros/as, e so participe 1 técnico na materia, que curiosamente é alleo á zona e incluso a Galicia, o director científico do Xeoparque da Costa Vasca, mentres que os máis dunha vintena de membros do Comité Científico do Xeoparque, entre os que hai Catedráticos de facultades de Xeoloxía e outros técnicos de prestixio e experiencia na materia (que por iso mesmo foron seleccionados para o citado Comité) fosen excluídos do proceso.

Similar análise pode facerse do tribunal ou comisión seleccionadora do posto de xerencia, composto por 6 alcaldes/esas e concelleiros/as, e só 1 técnico, o xerente de SEITURA 22, o grupo de desenvolvemento rural de Ferrol-Eume-Ortegal.

En todo caso, agardamos que as probas se realicen canto antes, de modo que os postos de traballo se cubran axiña e empecemos xa a ver un impulso nas actividades, coñecemento e sinalética do territorio, algo que a cidadanía agarda.

------

7º Obradoiro de fotografía documental de rúa do festival de Ortigueira, organizado por Galioart

Foto final do Obradoiro
co alcalde de Ortigueira Valentín Calvín

Este ano Galioart celebraba o 7º Obradoiro de fotografía documental de rúa. Foi un ano de moita afluencia ao festival e tamén ao Obradoiro, pois as prazas cubríronse antes que nunca. Parte da culpa tívoa o docente Jota Barros, que ademais de fotógrafo é un gran docente e comunicador, proba diso son o seu podcast «calle oscura» e a súa escola online «el club de fotografía callejera» entre outros, que xa levan un tempo funcionando.

Obxectivo do obradoiro

Jota e Jesús

Neste caso o Obradoiro tiña por obxectivo a realización dun fanzine colectivo, é dicir, a creación dunha secuencia de imaxes coas capturas polos distintos participantes que teña unha coherencia e mensaxe conxunto para levalos posteriormente á posta en páxina en formato de pequeno fotolibro. Galioart deixa certa liberdade aos docentes que van pasando polo Obradoiro de cara o plantexamento, sempre intentando que os obradoiros sexan interesantes para os que xa asistiron a anteriores edicións, deste xeito este ano había participantes que repetían e algún que tripitía.  

Ao igual que o ano pasado, a edificación do antigo matadoiro de Ortigueira estivo chea de vida e de fotografía durante 2 días e medio. Galioart sinala que este espazo é unha marabilla para este tipo de encontros, máis require unha limpeza exhaustiva, porque a súa situación e estado tamén ten contrapartidas.

Alicia

Jesús Giz, coordinador do Obradoiro, quere enviar unha serie de agradecementos a aqueles que colaboraron na realización e organización do Obradoiro, 

Ana

1 – Agradece a todos e cada un dos participantes a súa asistencia, confianza, tempo e boa predisposición, sen a participación deles non sería posible realizar o obradoiro. Agradece dobremente aos que repetían ou tripitían, é unha gratificación e un recoñecemento especial ver como a xente proba e repite. 

2 –Agradece aos case 60 participantes durante estas 7 edicións, así como aos docentes Alberte A. Pereira, Xulio Villarino, Tono Arias, Eutropio Rodríguez e Brais Lorenzo que foron fundamentais para chegar a este punto. Agradece ademais a asistencia de Brais Lorenzo que fixo un oco na súa apretada axenda de fotoperiodista para estar o 

Aurora

domingo en Galioart, momento que aproveitaron para presentar ante os asistentes o video multimedia realizado na edición de 2023 e que aínda non tiña saído á luz debidamente. Brais Lorenzo ten exposto o seu traballo Habitar o Baleiro no Museo do Pobo Galego de Compostela, xunto cos textos de Claudia Morán e Lucía Abarrategui e audios. A exposición estará aberta de martes a sabado de 16:00 a 20:00 e merece a pena ser vista.

Carlos Lobato

3- Agradece a todos os que desinteresadamente colaboran na difusión do obradoiro a través dos distintos medios, redes sociais, páxinas web e o máis importante de todos, o boca a boca. Así como aos medios de comunicación, o do festival de Ortigueira, La Voz de Ortigueira, Diario de Ferrol ou La Voz de Galicia por darlle difusión. Agradece tamén a todos aqueles que aupan e axudan para sacar enerxía de onde sexa posible para seguir adiante con esta actividade en futuras edicións do festival.

Carlos Suárez

4 – Agradece aos encargados de facilitarlles accesos e outras facilidades para o obradoiro, empatía comunicación, especialmente a Elisardo e Diego, pola axuda nestes días. 

Dani

5 – Agradece ao Alcalde de Ortigueira, Valentín Calvín, a súa asistencia e o tempo adicado a falar con eles no peche do obradoiro o domingo á tarde, onde lle explicaron o por qué e a importancia que para os fotógrafos ten este obradoiro, que activa, dende a formación de calidade e o traballo colectivo, unha área cultural distinta pero que bebe da musical neste festival e que ademais, é unha iniciativa que por duración, plantexamento e contido é única no territorio nacional. Agradecen a súa implicación para resolver unha cuestión de última hora que non quedou ben atada e era precisa para a impartición do obradoiro, agradece tamén á concelleira Isabel Rego por ser partícipe desa xestión. 

Jesús

6 – Agradece a Francisco Javier Martínez Prieto, párroco de Ortigueira, porque aínda emprega o seu proxector na realización do obradoiro. 

7 – Agradece ao docente Jota Barros, que xa participara como alumno no obradoiro de 2017, o seu entusiasmo, receptividade en todas as propostas que por parte de Galioart se lle ían facendo. Agradece a súa xenerosidade no obradoiro, compartindo e comunicando tan ben todo ese coñecemento que é froito do seu traballo diario. 

Jota

Juanma

8 – Agradece tamén a Jesús Caballero, fotógrafo e editor, que se achegou para servir de apoio na realización da edición de imaxes o domingo pola tarde. Jesús é a alma mater de «la muy terca», un marabilloso espazo na zona de Narahío, onde se imparten obradoiros de convivencia con grandes fotógrafos nacionais como Juanán Requena, Israel Ariño ou Estela de Castro. Jesús foi o editor na coruñesa Banco Editorial e ten un gran coñecemento da técnica fotográfica, tanto na toma como no tratamento posterior, tanto dixital coma químico. 

Marisa

9 –  E por último agradece a todos os que en Galioart, limpan, ordenan, manteñen o local e a asociación por AMOR AO ARTE, en especial a Diego Pérez Dopico e ás súas fillas Eire e Jara, así como á súa nai, Lupe ,que o acompañaron para deixar o espazo o mellor posible para recibir aos participantes. 

Próxima edición 2025

Mónica

Despois do falado co alcalde, agardan que na próxima edición do festival se poida mostrar algún resultado de forma impresa ou proxectada para chegar a un público o máis xeral posible, traspasando as barreiras do público fotográfico. Tamén anuncian que para o ano teñen intención de que a docente sexa muller pois de momento, a pesares de telo intentado, nunca veu unha muller a exercer esa labor docente no obradoiro.

Montse

Teñen previsto imprimir unha copia do libro para cada participante, o traballo en papel sempre loce máis e consideran que un traballo fotográfico non se peche até que está impreso, especialmente un fanzine. 

Podedes consultar información sobre o obradoiro na 

Noemí

páxina web onde hai un apartado específico para este taller ou no grupo de Facebook e instagram Galioart.

Achegase unha foto de cada un dos participantes no obradoiro, un total de 17, contando ao docente e ao propio coordinador.

Rosa

Sergio

Teresa

75 anos da colocación en Ortigueira da placa en homenaxe a Federico Maciñeira

 

A fachada principal da casa do concello de Ortigueira ostenta desde hai 75 anos unha placa coa efixie do que foi  persoeiro destacado da historia de Ortigueira, Federico Maciñeira e Pardo de Lama (1870-1943), que falecera cinco anos antes.

Maciñeira reuniu na súa figura varios méritos no ámbito da Ciencia; foi un dos pioneiros da arqueoloxía en Galicia, así como historiador, todo iso cunha notable formación autodidacta. Foi tamén político, desempeñando o posto de alcalde de Ortigueira en varias ocasións, e articulista (“publicista”, como se dicía na época) incansable na defensa dos intereses da comarca, e de forma especial da necesidade do ferrocarril e do progreso agrario e forestal da zona.

No ámbito social veu recoñecido o seu labor co nomeamento como primeiro Cronista Oficial de Ortigueira en 1894, só dous anos despois da aparición da importante obra Crónicas de Ortigueira, que publicou con apenas 22 anos; tamén foi nomeado Fillo Adoptivo de Ortigueira o 7 de decembro de 1928, distinción refrendada o 8 de novembro de 1948 por non existir —ou non conservarse— Libros de Actas da Corporación do ano 1928. O de fillo adoptivo está motivado, hai que lembralo, por ter nacido Maciñeira realmente no Porto do Barqueiro (Mañón) en 1870.

Fachada principal
da Casa do Concello de Ortigueira

O ano anterior da colocación da placa, en 1947, publicárase a súa magna obra Bares. Puerto hispánico de la primitiva navegación occidental, en edición de erudito e escritor Fermín Bouza-Brey. Por todo iso, en 1948 promoveuse a realización dunha homenaxe, consistente na colocación dunha placa coa súa efixie e nome na fachada da casa do concello, un acto no que outra figura ilustre, Julio Dávila Díaz (que ostentaba a representación da Real Academia Galega), dictou unhas palabras de recoñecemento sobre o que foi grande amigo seu, intervindo tamén o alcalde, Benito Martínez Sanjurjo.

Colocación da placa en 1948

A placa contén unha efixie en bronce do ilustre ortigueirés, así como unha cartela cunha lenda que serve de testemuña. Descoñecemos a persoa ou empresa que elaborou o trabalho.

O acto tivo lugar o 26 de setembro de 1948, domingo. Curiosamente a data que figura na placa é a do “29 de julio de 1948”, isto é o día da festividade de Santa Marta, patroa de Ortigueira, signo de que debeu existir algún problema que impediu colocar a placa ou celebrar o acto público nesa data, pois como dixemos, a homenaxe real tivo lugar dous meses despois, como se recolle na prensa da época:

Detalle da cartela da base da placa
co texto e suposta data de colocación

El Ideal Gallego, 28.09.1948

El día 26 del corriente ha tenido lugar en esta villa el acto de descubrimiento, en la fachada de la casa Consistorial, de una placa con el busto en bronce del que fue gran arqueólogo, historiador, publicista y propulsor del progreso agrícola, forestal y pecuario, don Federico Maciñeira y Pardo de lama.

Al acto ha concurrido todo el pueblo en masa y distinguidas personalidades, estando a cargo del académico don Julio Dávila Díaz el discurso de entrega al Ayuntamiento, al que contestó en nombre de la corporación municipal y del pueblo, el señor alcalde don Benito Martínez Sanjurjo.

Dávila ostentó la representación de la Real Academia Gallega.

 

La Voz de Galicia, pola súa parte, daba conta tamén da homenaxe, calificándoa de forma crítica “de acto de alcance local” do que apenas tiveran noticia, polo que non o difundiran previamente, algo que lamentaban, pois Maciñeira fora durante 40 anos colaborador do periódico. Dous días despois, publicaban un escrito de Manuel Casariego [Bares-Rey], membro da Comisión que organizara a homenaxe, no que saía ao paso da nota anterior, indicando que desde a comisión organizadora enviaran invitacións a diversas entidades como a Real Academia Galega e a Deputación Provincial da Coruña.

Outros recoñecementos e homenaxes

Premio do Patronato de San Andrés de Teixido

Anos despois, en novembro de 1976, o patronato de San Andrés de Teixido, do que formaba parte o ortigueirés Laureano Álvarez Martínez (Cronista de Ortigueira entre 1979 e 1991) e o cedeirés Rafael Usero (actual Cronista de Cedeira), convocaba en novembro o Premio Federico Maciñeira para un texto —en galego ou castelán— publicado durante o ano ou inédito, dotado con 75.000 pts., cun accésit de 25.000 pts. O premio seríalle concedido á poeta ferrolá Xoana Torres. O xurado, presidido polo presidente do Patronato e da deputación provincial, concedeu o accésit a Antonio Rodríguez Rodríguez, de Madrid. Os textos premiados non serían publicados ata 40 anos despois:

–      Xohana Torres. Teixido. San Andrés de Lonxe. Mitos e ritos. Deputación da Coruña, 2017

–      Antonio Rodríguez Rodríguez. Viaje a A Capelada y su Santuario de San Andrés de Teixido. Garañón editora en 2017  e 2018 respectivamente

Ano Federico Maciñeira de Ortigueira Literaria Dixital

En 2013, o colectivo Ortigueira Literaria Dixital coa colaboración do concello ortigueirés realizou ao longo dese ano varias actividades centradas na figura do ilustre historiador. Como resultado do mesmo, en 2014 editouse o libro Federico naciñeira. Textos escogidos y estudios sobre su obra, cun total de 279 páxinas.

 

Nota: agradecemos a María José Vilasánchez, directora da Biblioteca e Arquivo Municipal de Ortigueira as informacións facilitadas.

------------

Texto e fotos: Xosé María Torres.